Hoogbegaafdheid en hulp vragen: een kwestie van durven!

Hulp vragen is vaak moeilijk bij hoogbegaafdheid. Perfectionisme, vaste overtuigingen (mindset), een sterke autonomie of simpelweg niet weten hoe je hulp moet vragen, kunnen hierbij in de weg staan. Om hulp te durven vragen, moet je je kwetsbaar kunnen opstellen, compassie met jezelf hebben en weten waarvoor en hoe je hulp kunt vragen.

Waarom hulp vragen zo belangrijk is

Russisch psycholoog Vygotsky sprak in het begin van de twintigste eeuw over de ‘zone van naaste ontwikkeling’. Om van de huidige ontwikkeling, dat wat je al zelfstandig kan, te komen tot de naaste ontwikkeling is het nodig dat een opvoeder/leerkracht net voldoende hulp biedt zodat het kind kan reiken naar het niveau dat net boven het niveau van het kind ligt. De ondersteuning wordt na verloop van tijd dan weer afgebouwd en er ontstaat een nieuwe zone van naaste ontwikkeling. Hulp krijgen en vragen is dus van het grootste belang om verder in je ontwikkeling te komen.

Perfectionisme

Eén van de zijnskenmerken van hoogbegaafdheid is perfectionisme. Dit betekent dat hoogbegaafden de lat voor zichzelf hoog leggen. Fouten maken is niet iets wat de meeste hoogbegaafde kinderen makkelijk afgaat. Een kind dat om hulp vraagt, moet zich kwetsbaar op durven stellen. Het zegt eigenlijk ‘ik kan het niet alleen’. Voor een hoogbegaafd kind dat gewend is dat dingen vaak vanzelf gaan, kan dit een brug te ver zijn.

Mindset

Ook overtuigingen kunnen in de weg zitten bij het vragen van hulp. Hoogbegaafde kinderen hebben al vlug door dat ze anders zijn dan anderen. Ze krijgen ander werk, weten vaak de antwoorden op vragen en kunnen de overtuiging krijgen dat ze slim zijn en dat een vraag stellen of om hulp vragen hoort bij ‘domme’ kinderen. Ook komt het helaas nog wel voor dat leerkrachten kinderen zonder instructie verrijkingswerk laten doen. Daarmee wordt impliciet de boodschap meegegeven dat je slim genoeg moet zijn om het zelf op te lossen. Als je dan ergens tegenaan loopt, kun je als kind onbedoeld het idee krijgen dat je dan dus ‘dom’ bent. Het zwart-witdenken, de vaste mindset, ‘ik kan het’ of ‘ik kan het niet’, speelt hierin een belangrijke rol.

Autonomie

Een sterke autonomie kan ook een rol spelen in de gewoonte om geen hulp te vragen. Het zelf willen bepalen van een eigen strategie, eigen keuzes willen maken, kan ervoor zorgen dat een hoogbegaafde liever geen hulp vraagt. Het risico om hulp te krijgen op een manier die je niet wilt is aanwezig. Dit geldt zeker als een kind eerder de ervaring heeft gehad zijn autonomie te verliezen op het moment dat er hulp geboden wordt.

Een gewoonte?

Vandaag werkte ik met een 7-jarig jongetje. Ik begeleid hem bij het doorzetten als het moeilijk wordt. We hadden vooraf doorgesproken wat hij kon doen als het moeilijk wordt, waarbij we het ook hadden over hulp vragen. Vandaag sprak ik met hem af dat ik op een afstandje ging zitten om de situatie van de klas een beetje na te bootsen. Hij kwam aan op het punt dat de opdrachten niet meer direct lukten. Hij zette verschillende strategieën in: het opnieuw proberen, nog eens goed naar de opdracht kijken, van een andere kant ernaar kijken,… Toen ging hij achterover leunen en zuchten. ‘Pfff, dit is moeilijk, ik weet het echt niet meer’, waren zijn woorden. Zo bleef hij een tijdje zitten. Toen ik vroeg wat hij nog meer kon doen, kwam hij niet zelf op het idee om mij om een tip te vragen. Het zit als het ware (nog) niet in zijn repertoire.

Leren hulp vragen

Hulp vragen is een vaardigheid die je moet oefenen en kwestie van durven. Daarbij kan het heel behulpzaam zijn dat een kind een goed voorbeeld ziet. Wil je je kind leren om hulp te vragen, dan is het van het grootste belang om te laten zien dat je dit zelf ook doet. Je kwetsbaar opstellen en laten zien dat je niet alles alleen kunt, toont een kind dat hulp vragen ook heel fijn kan zijn en dat je niet altijd ‘perfect’ hoeft te zijn. Problemen oplossen voor een kind voordat het zelf om hulp vraagt, kan ervoor zorgen dat het kind niet de gelegenheid krijgt om te oefenen met het vragen van hulp en hier dus ook niet beter in kan worden.

Herken je de uitdaging? Heeft jouw kind er last van dat het niet goed om hulp kan vragen en wil je hier graag ondersteuning bij? Of wordt jouw kind onvoldoende geholpen om naar de zone van naaste ontwikkeling te reiken en weet je niet goed hoe je het gesprek op school aan moet gaan? Neem dan vrijblijvend contact met mij op.